De zomer van 2018 was bijzonder droog. Op de hogere zandgronden van Nederland ontstonden er daardoor problemen met de watervoorziening voor landbouw en natuur. Dit rapport beschrijft de resultaten van Fase 1 (van 3) van een project naar de gevolgen van droogte voor de hogere zandgronden van Nederland. In deze fase is een uniforme werkwijze voor de analyse van droogte ontwikkeld. Er is onderzocht hoe de droogte zich in 2018 op de zandgronden heeft gemanifesteerd. Tevens is een verkenning uitgevoerd naar de mogelijkheden om droogte te monitoren, en zijn kort handelingsperspectieven beschreven, waarmee droogteschade aan landbouw en natuur kan worden beperkt.

Dit rapport brengt in beeld wat de huidige en mogelijk toekomstige knelpunten in de zoetwatervoorziening in Nederland zijn op basis van de meest recente berekeningen met het Nationaal Water Model ("Basisprognoses2018"). Hierbij is voor 5 regio's geanalyseerd hoe watervraag en -tekort zich in de toekomst kunnen ontwikkelen onder invloed van klimaatveranderingen en sociaaleconomische ontwikkelingen. Naast oppervlaktewatertekorten voor beregening, doorspoeling en peilbeheer, is ook gekeken naar beregening uit grondwater, grondwaterstanden, verdampingstekorten, rivierafvoer en waterkwaliteit.

In de jaren 2018, 2019 en 2020 is er sprake geweest van droogte op de hoge zandgronden van Nederland. Tussen begin 2019 en het najaar van 2021 werkten bij droogte in het zandgebied betrokken provincies, waterschappen en maatschappelijke organisaties samen met kennisinstituten en adviesbureaus aan een droogteonderzoek, waar dit eindrapport deel van uitmaakt. Het onderzoek betreft een analyse van de mate van de droogte, effecten van (grond)wateronttrekkingen, ontwatering en afwatering, effecten van ingrepen vanuit het waterbeheer tijdens de droogte, de gevolgen voor natuur en landbouw, met een doorkijk naar de effectiviteit van mogelijk uit te voeren structurele maatregelen, om beter bestand te zijn tegen droogte en de negatieve effecten ervan.

In het veenweidegebied is het verminderen van maaivelddaling een belangrijk thema. Onderwaterdrainage wordt gezien als een mogelijkheid om de laagste grondwaterstanden te verhogen en is daarmee een van de mogelijkheden om maaivelddaling te verminderen. Het doel van dit onderzoek was de verandering in de watervraag in droge perioden door onderwaterdrainage voor een deel van West-Nederland in beeld te brengen. Er is gebruik gemaakt van het Landelijk Hydrologisch Model (LHM-versie 3.4.0) voor het doorrekenen van scenario’s (1) met en zonder onderwaterdrainage, (2) met huidig en toekomstig klimaat (GL en WH) en (3) met en zonder dynamisch peilbeheer. De in het model gebruikte drainage- en infiltratiedoorlatendheden zijn ingeschat op basis van meetresultaten uit lokale pilots.