In deze studie kijken we naar democratische, juridische en maatschappelijke legitimiteit rondom natuurbeleid, met een nadruk op maatschappelijke legitimiteit; de meest dynamische en ongrijpbare van de drie. Naast literatuuronderzoek zijn een aantal interviews met strategische ambtenaren en bestuurders uitgevoerd. Hieruit komen aandachtspunten naar voren voor bestuurders, ambtenaren en uitvoerders van natuurbeleid: de wisselwerking tussen de democratische, juridische en maatschappelijke legitimiteit maakt het van belang alle drie de vormen van legitimiteit tijdig en evenwichtig te bedienen. Bestuurders, ambtenaren en uitvoerders hebben competenties nodig om de menselijke maat tijdig te herkennen en erkennen. Maar ook voor het aangaan van contacten met betrekking tot legitimiteitsissues, die spelen in alle fasen van beleidsprocessen; geef aandacht aan het vaak ongehoorde sociaal of inhoudelijke midden in plaats van, met name, extremen.

Doel van dit paper is om inzicht te verkrijgen in de diversiteit aan routes waarlangs burgerbetrokkenheid kan bijdragen aan een natuurinclusieve samenleving. Een belangrijke vraag daarbij is in hoeverre actie vanuit burgers en de hierbij behorende resultaten gezien kunnen worden als bijdrage aan de door natuurbeschermers, beleidsmakers en veel burgers gewenste transitie naar een meer natuurinclusieve samenleving. Dit leidt tot de volgende onderzoeksvragen: 1) Wat zijn routes waarlangs burgers bijdragen aan een natuurinclusieve samenleving? 2) Op welke manier dragen deze routes bij aan een transitie naar een meer natuurinclusieve samenleving?

Om meer zicht op het onderwerp te krijgen, beginnen we met een voorbeeld van veerkracht in de wijze waarop mensen omgaan met natuur. Dit wordt gevolgd door enige theorie over wat veerkracht is. Hierna wordt met behulp van enkele minicases de diversiteit aan veerkracht in de praktijk verkend. Vervolgens wordt de vraag beantwoord op welke wijzen mensen aanvullend op beleid bijdragen aan behoud en ontwikkeling van natuur en biodiversiteit. Aan de hand van drie cases wordt diep- gaander bekeken hoe mens en natuur elkaar beïnvloeden. In casus 1 staat het omgaan met de terugkeer van de bever centraal, in casus 2 het herwaarderen van onkruid en in casus 3 het leggen van groene verbindingen in de wijk Assendorp in Zwolle. Aan de hand hiervan kunnen we de belangrijkste kenmerken van die mechanismen vatten in een conceptueel raamwerk. Nadat we meer in detail zijn ingegaan op de mogelijke rol van de overheid, worden conclusies getrokken.

In Lunteren is eind jaren 30 door de Nationaal Socialistische Beweging (N.S.B.) een complex ingericht voor partijbijeenkomsten. Onderdeel van het complex is een muur waar Anton Mussert, leider van de N.S.B. de leden kon toespreken. Door de rol van de N.S.B. tijdens de Tweede Wereldoorlog belichaamt de Muur van Mussert een zwarte bladzijde in onze geschiedenis, namelijk die van de collaboratie met Nazi Duitsland. Nu staat het complex deels overwoekerd door natuur op een recreatieterrein waar tijdelijk buitenlandse arbeiders in zomerhuisjes wonen. Door de Stichting Erfgoed Ede is de vraag opgeworpen of de muur niet een dusdanig belangrijke symbolische waarde heeft, dat hij wellicht ter nagedachtenis of als waarschuwing behouden zou moeten blijven. In dit wetenschapsproject staat daarom de volgende vraag centraal: “Op welke wijze kan het complex rondom de Muur van Mussert worden bewaard, en welke betekenissen kunnen daarbij gevormd worden?” Het project richt zich uitdrukkelijk niet op een formele waardestelling, noch op geschiedkundige analyses, maar is vooral gericht op de toekomstgerichte mogelijkheden om het complex betekenis te geven. Dit project is geen klassiek wetenschappelijk onderzoek dat op basis van literatuur en of interviews tot conclusies komt. Kenmerkend voor een wetenschapswinkelproject is het werken met studenten. Na een voorverkenning en gesprekken met sleutelfiguren en stakeholders is daarom ingezet op het betrekken van studenten. Er is een 3-daags studentenatelier in Lunteren gehouden door studenten van de TU Delft. Hierin is een viertal ontwerpen gemaakt, waarin de studenten een vrije omgang lieten zien met het beladen erfgoed. Ook is er een challenge (prijsvraag) onder studenten uitgeschreven. De prijsuitreiking vond plaats in de Goudsberg. De inzendingen bevatten een breed spectrum aan ideeën om de muur een eigentijdse betekenis en invulling te geven. Ten derde hebben enkele studenten een internationale vergelijking gemaakt met als thema de omgang met beladen erfgoed. Gekeken is onder meer naar het huis van Hitler en het gebouw dat functioneerde als headquarters van de Operatie Rheinward (de Poolse Pogrom) in Lublin. De Muur van Mussert was lokaal en nationaal gedurende dit project onderwerp van debat. Daardoor was er ook grote media-aandacht voor dit project. Daarnaast is een media- en documentenanalyse gemaakt, en waren de onderzoekers actief op verschillende bijeenkomsten en in verschillende netwerken. Door het tonen van tussenresultaten van het studentenonderzoek kwam er in reactie weer bruikbare input ten aanzien van de verscheidenheid van toekomstperspectieven voor de Muur van Mussert. Gedurende dit project hebben zich lokaal en nationaal verschillende ontwikkelingen voltrokken met betrekking tot de Muur. Zo is de Muur in 2018 aangewezen als Rijksmonument. Het onderzoek kende verder beperkte mogelijkheden en had eerder het karakter van actieonderzoek, waarin de onderzoekers deel hebben uitgemaakt van de publieke arena waarin kennis en emoties zijn uitgewisseld en waarin naar een oplossing is toegewerkt, door een diversiteit aan ideeën en visies op de toekomst van de Muur van Mussert te genereren. Het rapport reflecteert deze open werkwijze door het proces van publiek debat in relatie tot onderzoek en ontwerp van alle betrokkenen in het wetenschapswinkelproject te beschrijven.